විජය රජු ඉන්දියාවෙන් ලංකාවට පැමිණෙන විට කුවේණිය කපු කටිමින් සිටි බව ජනප්‍රවාදයේ එන අප මෙරට තාක්ෂණය පිලිබඳව අසා ඇති පැරණිතම කරුනකි( රාවණා රජුගේ දඬුමොණරය හැරුනු විට). එමෙන්ම වසර දෙදහසකට ඉහතදී වැවේ සොරව්ව ඉදිකරන ලද්දේද අද එම වැවේ සොරොව්වක් ඉදිකිරීමට සුදුසුම ඇයි වත්මන් පර්‍යේෂකයන් පවසන ස්තානයේමය. එයද අපේ පැරණි තාක්ෂණය පිලිබඳ කදිම නිදසුනකි.
එදා ලංකාවම පාලනය වූයේ රජු යටතේය. අද වන විට රජු සංකල්පය ලෝකයෙන් ඉවත්ව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය අගයන තත්වයකට පත්ව ඇත. නමුත් එදා රජ දවසෙන් අප ගත යුතු ආදර්ශ බොහොමයක් ඇත. "ගමයි පන්සලයි වැවයි දාගැබයි" යන සංකල්පයත් සමග එදා ජන ජීවිතය යම් සුභදායක අයුරකින් පැවතුනා යැයි ඉතිහාසයේ සඳහන් වෙයි. ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී නිදහස නොමැති වුවත් එම වකවානුවට සාපේක්ෂව ජනයාගේ මූලික අවශ්‍යතා සම්පූර්ණ කරගැනීමට එකල ආර්ථික තත්වය පොහොසත්ව තිබුනි. ගම සමග පන්සල බැඳී තිබුනේ ගමේ පන්සලේ හාමුදුරුවන් ගැමියන්ගේ සියලු අවශ්‍යතා සපුරා ගැනීමට උදවු කල නිසාය. එකල ආර්තිකය යනු ආහාර පාන සහ අනෙකුත් මූලික අවශ්‍යතාය. එම අවශ්‍යතා සපුරා ගැනීමට පන්සල සුවිශේෂී කාර්‍යභාරයක් ඉටු කලහ. එදා දුටුගැමුණු රජු යුද්ධය සංවිදානය කරද්දී පවා තිස්ස කුමරුට රට සහලින් ස්වයංපෝෂිත කරන්නට බාරදුන්නේ යුධ සෙබලුන්ට ආහාර සඳහා පමණක් නොව ගෙදර පිරිමියාට යුධ වදින්නට හිත නිදහස් වන්නේ අඹු දරුවන්ට ආහාර ඇති බව විස්වාසය ඇති විටයි. එනම් රටට වැඩක් කරගැනීමට නම් පලමුව ගෙදර ආර්ථිකය හොඳ මට්ටමක පැවතිය යුතුය.
නමුත් අද තත්වය ඊට හාත්පසින්ම වෙනස්ය. ගමේ පන්සලේ හාමුදුරුවන් ගමට ඇති වටිනාම වාහනයේ හිමිකාරීත්වය දරමින් රට වටා, ලෝකය වටා සංචාරය කරමින් අවශ්‍ය වූ විටක මුදලට බණ කියනවා විනා එදා මෙන් ගම්වැසියා ගැන සොයා නොබලයි. එනිසා ගමයි පංසලයි සතු බැඳීමද ක්‍රමයෙන් පලුදු වී යයි. ඒ වෙනුවට මුදලට පිං රැස්කරවන මන්දිර වලට ජනයා එකතු වෙයි. එමෙන්ම රටට වැඩැක් කරවීමට තියා නොමැරී ජීවත් වීමට වත් ගම් වැසියාගේ ආර්ථිකය ශක්තිමත් නැත. අපට කොතැන හෝ වැරදී ඇත.
රටට එරෙහි ආක්‍රමණයන්ට ශ්‍රී ලාංකිකයන් ලෙස නොබියව මුහුන දුන් අතීතයක් අපට ඇත. ඉංග්‍රීසීන් පවා උඩරට යටත් කරගත්තේ ගිවිසුමකිනි. නමුත් වෙල්ලස්ස කැරැල්ල වැනි කැරලි වලදී රටට ආදරය කල තරුණයන් දහස් ගණනක් රටට අහිමි වෙද්දී ඉතුරු වූයේ රට පාවා දෙන නිවටුන්ය. සුද්දා රටේ නිලතල බාරදුන්නේද රට ආදරය කරන හෙලයන්ට නොව සුද්දට වහල්කම් කරන නිවටුන්ටය. අවසානයේ සුද්දා නික්ම ගියද සුද්දාට අවනත පාලක රැලක් මෙරට ඉතිරි කරවීය. අනෙක් අතට වෙනත් රටවල වැඩවසම් පාලනය බිඳ වැටුනේ සහ ධනේෂ්වර සමාජය ස්තාපිත වන්නේ එරට වැසියන්ගේ අරගල වලිනි. නමුත් ලංකාවට ධනවාදය ඔබ්බවන්නේ ඉංග්‍රීසීන් විසිනි. එම නිසා ජනතාව සැබෑවටම වැඩවසම් මානසිකත්වයෙන් මිදී නොමැත. තවමත් රජෙක් ඉල්ලන්නෙ එනිසාවෙනි. එමෙන්ම මෙතෙක් වසර 70ක් තිස්සේ රට පාලනය කරේ එදා සුද්දාට රට පාවා දුන්, එලෙස පාවාදී තම වහල් තනතුරු රැකගන්නට දත කෑ වලව් පරපුරයි. එම නිසා මේ වැටී ඇති අගාදය ගැන පුදුම විය යුතු නැත. එදා වහල්කම් කල වලව්කාර පරපුර අදත් එය එලෙසම සිදු කරයි.
රට ගොඩගැනීමට නම් වලව්වලින් පරිභාහිර රටට ආදරය කරන සංවිදානයක් පාලනය අතට ගත යුතුය.
